شرم از این تصور ناشی می شود که چیزی درباره شما دارای نقص، غیراخلاقی یا ناشایست است. افرادی که شرم را تجربه می کنند معمولا سعی می کنند چیزی را که از آن احساس شرم می کنند پنهان کنند. وقتی شرم مزمن است، می تواند شامل این احساس شود که شما اساساً نقص دارید.
گردآوری: دکتر پیمان دوستی
در حالی که شرم یک احساس ناخوشایند است، منشا آن در بقای ما به عنوان یک گونه نقش دارد. بدون شرم، ممکن است نیازی به پایبندی به هنجارهای فرهنگی، پیروی از قوانین، یا رفتارهای اجتماعی نکنیم. از آنجایی که ما می خواهیم پذیرفته شویم، شرم یک ابزار تکاملی است که همه ما را تحت کنترل نگه می دارد.
شرم زمانی می تواند مشکل ساز شود که ۱) درونی شود یا ۲) منجر به ارزیابی بیش از حد خشن از خود به عنوان یک فرد شود. این منتقد درونی ممکن است به شما بگوید که فردی بد، یا بی ارزش هستید.
حقیقت این است که هرچقدر هم که عمیقاً احساس شرمندگی می‌کنید، ربطی به ارزشمندی شما ندارد.
سایر مفاهیم رایج که با شرم همپوشانی دارند عبارتند از: خجالت، تحقیر و گناه. با این حال، این اصطلاحات مختلف دارای تفاوت های ظریف در معنا هستند. دانستن تفاوت این اصطلاحات، برای درک بهتر شرم مهم است.
چهار دسته رفتار حین تجربه شرم
در کتاب آکادمیک شرم که توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شد، نویسندگان چهار دسته از رفتار حین تجربه شرم را شناسایی کردند:
۱) پاسخ‌های پر حرارت تکانشی
اینها کارهایی هستند که وقتی احساس شرمندگی و حالت تدافعی می کنید، انجام می‌دهید، مانند عصبانیت شدید یا حمله به طرف مقابل برای منحرف کردن توجه از خودتان. پاسخ‌های پر حرارت معمولاً واکنش‌هایی تکانشی هستند.
۲) رفتارهایی برای مقابله یا پنهان کردن شرم
این رفتارها شامل تلاش برای جلوگیری از قرار گرفتن در مرکز توجه یا به اشتراک گذاشتن افکار یا احساسات خود است. پنهان کردن خود یک روش محافظت از خود در برابر شرم است.
۳) رفتارهای ایمنی برای جلوگیری از شرم
این دسته از رفتارها ممکن است مواردی مانند عذرخواهی، گریه کردن یا اجتناب از درگیری باشد. افرادی که تمایل به احساساتی بودن یا اجتناب از تعارض دارند ممکن است بیشتر درگیر رفتارهای ایمنی باشند.
۴) رفتارهایی برای ترمیم شرم
اینها ممکن است شامل کارهایی مانند برای تسکین خود باشد. به عنوان مثال، اگر یک سالگرد مهم را فراموش کرده اید، ممکن است به خود بگویید که ذهن‌تان بسیار شلوغ بوده است. یا برای نشان دادن اینکه متاسف هستید، کارهایی انجام دهید.
انواع شرم
۱) شرم گذرا
شرم گذرا به آن احساس زودگذری اشاره دارد که هنگام یک اشتباه، شاید در یک محیط اجتماعی، احساس می کنید. شرم گذرا معمولا به سرعت می گذرد و مشکلی در زندگی شما ایجاد نمی کند. شرم گذرا حتی ممکن است با وادار کردن شما به توجه بیشتر به بازخورد دریافتی از دیگران مفید باشد.
۲) شرم مزمن
شرم مزمن همیشه همراه شماست و باعث می شود احساس کنید به اندازه کافی خوب نیستید. این نوع شرم می تواند عملکرد و سلامت روان شما را مختل کند.
۳) حقارت
تحقیر یکی از شدیدترین اشکال شرم است و زمانی اتفاق می‌افتد که به طور انتقادی از چیزی خجالت بکشیم. اغلب، زمانی که اتفاقی در مقابل دیگران رخ می دهد، حقارت احساس می شود.
۴) احساس بازنده بودن/ شکست خوردن
ممکن است هنگام تجربه شکست احساس شرم کنیم. اگر انتظارات شما برآورده نشود یا در کاری شکست بخورید، ممکن است شرم ناشی از شکست یا ناامیدی را تجربه کنید. برای مثال، اگر در یک مسابقه ورزشی که انتظار داشتید برنده شوید، شکست بخورید، ممکن است از باخت احساس شرم کنید. یا ممکن است وقتی در محل کارتان ترفیع نگرفتید احساس شرمندگی کنید.
۵) شرم در اطراف غریبه‌ها
شرم در اطراف غریبه ها منعکس کننده این احساس است که آنها متوجه می شوند مشکلی در شما وجود دارد. این نوع شرم با اضطراب اجتماعی رایج است.
۶) شرم در مقابل دیگران
شرم در مقابل دیگران به نوعی از شرم گفته می شود که فرد در مقابل دیگران احساس خجالت می کند. این شکل از شرم با احساس حقارت مرتبط است.
۷) شرم از عملکرد
احساس شرم نسبت به عملکرد خود، نوع دیگری از شرم است. این نوع شرم معمولاً هنگام سخنرانی در جمع و همچنین در هنگام اجرای موسیقی و ورزش خود را نشان می دهد. برخی استدلال می کنند که شرم از عملکرد هم بر “اجرا کننده” و هم بر دیگران حاضر در رویداد تأثیر می‌گذارد.
۸) شرم از خود
احساس اینکه شما فردی حقیر هستید می تواند منجر به شرمندگی از خود شود. این یک نوع شرم مزمن با اثرات طولانی مدت است.
۹) شرم ناشی از عشق یک طرفه
شرم ناشی از عشق نافرجام نوع دیگری از شرم است.
۱۰) شرم ناشی از قرار گرفتن در معرض رویدادی ناخواسته
تحقیر عمومی مانند قرار گرفتن در معرض رویدادی ناخواسته نوع دیگری از شرم را می سازد. یک مثال می تواند اشتباه کردن در ملاء عام و اشاره کردن یک نفر به آن اشتباه باشد.
۱۱) شرم ناشی از محرومیت
اگر احساس می‌کنید از گروهی طرد شده‌اید، مورد پسند گروه نیستید، یا به آن تعلق ندارید، ممکن است از کنار گذاشته شدن شرمنده شوید. این نوع شرم در اضطراب اجتماعی نیز رایج است.
۱۲) شرم درونی شده
شرم درونی شده به شرمی که به عنوان بخشی از شما تبدیل شده است اشاره دارد. به عنوان مثال، کسانی که در دوران کودکی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند ممکن است احساس بی‌ارزشی یا شرم را تجربه کنند.
۱۳) شرم سمی
شرم سمی شبیه شرم درونی شده است، زیرا شامل این تصور است که در درون شما مشکلی وجود دارد. شرم سمی بخشی از هویت اصلی شما می‌شود تا یک حالت گذرا. افرادی که شرم سمی را تجربه می کنند ممکن است سعی کنند خود بیرونی کاملی را ارائه دهند (مثلا کمالگرا شوند) تا احساس خود را در درون پنهان کنند.
۱۴) شرم سالم
در نهایت، شرم سالم نیز می تواند وجود داشته باشد. شرم زمانی می تواند سالم باشد که باعث فروتنی شما شود، به شما اجازه می دهد به خودتان بخندید، شما را متواضع می کند، یا به شما در مورد مرزها یاد می دهد. بدون حداقل کمی شرم، افراد در اندازه گیری تأثیرات رفتارهای خود بر سایر افراد دچار مشکل می شوند.
مقابله با شرم
سه مرحله اصلی برای درمان شرم شما وجود دارد.
- اولین مورد این است که به جای اجتناب از شرمتان، آن را بررسی کنید.
- دومی در آغوش کشیدن شرم شماست.
- سومی رسیدن به پذیرش است.
اولین گام برای کنار آمدن با شرم این است که بفهمید موضوع چیست. این کار مهم است، زیرا اگر شرم را به خوبی تشخیص ندهید، شفای شرم برای شما غیرممکن خواهد بود. به دست آوردن دیدگاهی در مورد شرم با درک اینکه شرم از کجا آمده است و چگونه بر تصمیمات فعلی شما تأثیر می گذارد (از طریق خاطرات عاطفی) می تواند تا حد زیادی مانع از حاکمیت شرم بر زندگی شما شود.
یکی از راه‌های تشخیص شرم این است که در موقعیت‌های مختلف به احساسات خود توجه کنید. چه زمانی احساس شرم در شما ایجاد می شود؟ وقتی احساس شرم می کنید، چه واکنشی نشان می دهید؟
اگر درباره اینکه شرم چه موقع به وجود می‌آید یا وقتی به وجود می‌آید چه واکنشی نشان می‌دهید، مطمئن نیستید، سعی کنید در یک دفترچه درباره احساس شرم خود بنویسید. همچنین، می توانید در مورد وقایعی از گذشته خود بنویسید که در آن احساس شرم کرده‌اید یا امروز در احساس شرم شما تأثیر می‌گذارد. هر احساس یا فکری را که دارید و واکنشی که به آن موقعیت گذشته داشتید را یادداشت کنید. آوردن شرم به حیطه آگاهی، راهی برای عبور از سایه انداختن شرم بر زندگی فعلی شماست.
اکنون که شرم خود را شناسایی و تصدیق کرده اید، زمان آن فرا رسیده است که برای پذیرش شرم خود کار کنید. در حالی که این کار ممکن است غیرقابل تصور باشد، اما برای بهبودی از شرم، لازم است آن احساسات را از دنیای درونی خود بیرون بیاورید و به حیطه آگاهی‌تان بیاورید.
شما به مکانی امن برای تعلق داشتن و گروهی نیاز دارید که شما را با عشق بی قید و شرط غرق کند. اگر از قبل یک گروه حمایتی در زندگی خود ندارید، آن را در دوستان، خانواده یا حتی یک گروه پشتیبانی جستجو کنید. هنگام انجام این کار: به یاد داشته باشید که وقتی احساس شرم می کنید، عشق شما به خودتان باید بی قید و شرط باشد. با خود و با دیگران صادق باشید. از شرمی که احساس می کنید اجتناب نکنید. در عوض، در مورد احساسات خود صحبت کنید و در فضای امنی که ایجاد کرده اید، آنها را به اشتراک بگذارید.
شرم یک احساس پیچیده انسانی است که می تواند علل یا محرک های متعددی داشته باشد و برای غلبه بر آن نیازمند پذیرش است. بسته به نوع شرمتان، ممکن است راحت تر باشد با یک متخصص سلامت روان در مورد احساساتتان صحبت کنید تا اینکه بخواهید به تنهایی بر شرم غلبه کنید. شرم درباره این نیست که شما چه کسی هستید (مثلاً خوب یا بد هستید). شرم یک تجربه درونی شده در مورد خودتان، برخی از جنبه های شخصیت شما، یا اینکه کسی چگونه با شما رفتار کرده است می‌باشد و به نوبه خود، احساسی در شما نسبت به خودتان ایجاد کرده است.
برای اینکه فردی ارزشمند باشید نیازی به تغییر خود یا شخصیت خود ندارید. هنگامی که خود را بپذیرید، کمتر احساس شرم خواهید کرد و می توانید به جلو حرکت کنید.